Ma`aref-e Manteqi

منطق دانان مسلمان حدس را عامل یقین به حدسیات معرفی کرده اند. ازاین رو، آشنایی با چیستی و عناصر سازنده حدس در تحلیل نحوه یقین به حدسیات، امری بایسته است. ابن سینا نخستین منطق دانی است که بررسی گسترده ای درباره حدس و قضیه حدسی انجام داده و ابعاد گوناگون آن را بیان کرده است؛ به گونه ای که بر بسیاری از منطق دانان پس از خود تأثیرگذار بوده است. البته برخی شارحان و منتقدان وی دیدگاه های متفاوتی را دراین باره مطرح کرده اند. ازاین رو، نوشتار پیش رو بر آن است تا حقیقت حدس را از نگاه ابن سینا تحلیل کند و سپس آرای شارحان و منتقدان یادشده را طرح کرده و با آن بسنجد. براساس این مقاله، حدس از نگاه ابن سینا عبارت است از انتقال دفعی ذهن به حدوسط صحیح، بدون نیاز به جست وجوی ذهنی که حل مجهول را در پی دارد. براین اساس، اموری چون به کارگیری قوای حسی، نیاز به انجام فعل جوارحی و کشف ماهیت پدیده ها که برخی شارحان و ناقدان ابن سینا برای حدس برشمرده اند، مقوّم یا جزء لوازم حدس نیستند.