معارف منطقی

منصور مهدوی*

چکیده
قاعده امتناع دور، یکی از قواعد عقلی است که در منطق درباره آن بحث شده و در فلسفه کاربردهای بسیاری دارد. با توجه به اینکه گزاره های عقلی در متون دینی فراوان است، تلاش برای محک نظرگاه متون دینی نسبت به قواعد عقلی امری ضروری به نظر می رسد. براین اساس، کوشیدیم نخست قاعده دور را واکاوی کنیم. ذکر تعریف، اقسام دور، بررسی براهین بطلان دور و... در این نوشتار مورد توجه قرار گرفت. در برابرِ متون دینی با دو فرضیه امکان و امتناع تأیید دور روبه رو بودیم؛ یعنی شاید برخی از امکان وقوع دور در متون دینی سخن بگویند. ازاین رو در گام نخست با مراجعه به قرآن کریم، برخی آیات عقلی در سوره مبارکه طور مورد بررسی قرار گرفت و نظرات ده ها تن از مفسران دراین باره بررسی و گزارش آن مبتنی بر نفی امکان دور در متون دینی بیان شد؛ سپس برخی روایات موجود دراین باره مورد توجه قرار گرفت. سرانجام گزاره امکان تأیید دور تضعیف گشت. 

کلیدواژه ها: دور، دور مصرّح و مضمر، دور معی، بطلان دور، قرآن، روایت.

*. عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه جهرم    mahdavi.mnsr@gamil.com
    تاریخ دریافت: 25/10/1401، تاریخ پذیرش: 21/12/1401.