معارف منطقی

چکیده خدای سبحان در قرآن کریم، رسالت پیامبر اکرمˆ را تلاوت آیات، تعلیم کتاب و حکمت و تزکیه نفوس معرفی می کند. جامع همه اینها، رسالت دعوت به سوی خدا است. قرآن کریم با بیان این رسالت جامع، روش های آن، یعنی حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن را بیان کرده است. خدای سبحان شیوه های گوناگون دعوت را به رسول خداˆ آموخته و خود نیز در تبیین و تفهیم معارف الهی، آنها را به کار گرفته.است. در این پژوهش، با پذیرش وجود استدلال عقلی ـ صوری و مادی ـ در قرآن، به بررسی الگوی صوری استدلال شرطی، در این کتاب شریف می‎پردازیم و با بهره گیری از آیاتی مانند آیه «کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ لا تَطْغَوْا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبی‏ وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی‏ فَقَدْ هَوى‏»(طه،81) که دربرگیرنده یک اقترانی شرطی است و آیه «لَوْ کانَ فیهِما آلِهَهًٌْ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ»(انبیاء، 22) که یک استثنایی اتصالی در آن به کار رفته است و آیه «قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلى‏ هُدىً أَوْ فی‏ ضَلالٍ مُبینٍ»(سبا، 24) که دربرگیرنده یک استثنایی انفصالی است و آیه «لَوْ أَرادَ اللَّهُ أَنْ یَتَّخِذَ وَلَداً لَاصْطَفى‏ مِمَّا یَخْلُقُ ما یَشاءُ سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ»(زمر،4) که استدلال شرطی یا حملی مشروط را دربرگرفته است، صورت‎های گوناگون استدلال شرطی را در قرآن بررسی می‎کنیم.   کلیدواژه ها قرآن، قیاس شرطی، اقترانی شرطی، استثنایی اتصالی، استثنایی انفصالی.