معارف منطقی

محمدحسن احمدی . استادیار دانشگاه تهران، رشته علوم قرآن و حدیث و طلبه حوزه علمیه قم.    ahmadi_mh@ut.ac.ir

چکیده
استدلال تاریخی در میان دانشمندان مسلمان اساسا بر پایه دلالت های منطقی الفاظ بنا نهاده شده است. این رویکرد منطقی به رابطه بین لفظ و معنا، تا اندازه زیادی متاثر از رویکرد منطق دانان مسلمان و به صورت مشخص نظریه ایشان مبنی بر تقسیم سه گانه دلالت است. بر اساس این ایده، رابطه لفظ و معنا به یکی از صورت های «مطابقی، تضمنی و التزامی» است. اما این تقسیم سه گانه منطقی در تحلیل هرمنوتیکی گزاره های تاریخی چندان راهگشا نیست. در نظریه مطرح شده در این مقاله، نشان داده شده است که در ورای مقام بیان خبرواحد، می توان دلالت های دیگری را جستجو کرد. در یک رویکرد هرمنوتیکی، دلالت خبر واحد - به عنوان یک واحد مشخص در ادبیات فقهی - قابل توسعه است. بر این اساس، در کنار مقام بیان خبرواحد، دو اصطلاح دیگر نیز ظاهر می شوند. این دو دلالت که بر اساس فرامقام بیان خبرواحد، قابل توجیه است؛ عبارتند از : «تواتر معکوس» و «تواتر فضای متن». اساسا و به طور کلی در فرآیند استدلال های تاریخی، دو سطح از استدلال قابل تمایز است. سطح اول استدلال که بر مقام بیان خبرواحد استوار است و سطح دوم که مبتنی بر فرامقام بیان است.
کلیدواژه ها
روش شناسی، مقام بیان، مقام استدلال، دلالت های منطقی، گزارش های تاریخی.

تاریخ دریافت: 28/11/1397    تاریخ پذیرش: 13/12/1397
این مقاله در قالب طرح پژوهشی شماره 03/1/28727 با استفاده از اعتبارات پژوهشی دانشگاه تهران سامان یافته است.