معارف منطقی

سید محمدعلی حجتی*

چکیده

اصل متن ـ از این جهت که تنها در متن است که کلمه ای محتوا دارد ـ نزد فرگه از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. برداشت های مختلفی از این اصل توسط شارحان دیدگاه فرگه مطرح شده است و اختلاف این برداشت ها تا جایی است که حتی کسانی انتساب چنین اصلی را به فرگه رد کرده اند. از سوی دیگر، فرگه در دهه نود از قرن نوزدهم، محتوای سمانتیکی عبارات را به دو مؤلفه معنا و مدلول تقسیم می کند. بااین حال غیر از کتاب مبانی حساب (1884م) اثری از تکرار اصل یادشده در سایر آثار فرگه دیده نمی شود. ازاین رو در میان شارحان، این مسئله مطرح است که آیا فرگه از اصل متن دست برداشته؟ و اگر خیر، آن اصل با کدام تفسیر از محتوا ـ یعنی محتوای معنایی یا محتوای مدلولی ـ سازگارتر است؟ در مقاله پیش رو، به بررسی و نقد دیدگاه های مختلف در این زمینه پرداخته شده و سرانجام این رأی تقویت شده است که امکان وفاداری فرگه به اصل متن و رها نکردن آن وجود دارد و چون هدف اصلی وی از طرح آن، «عینیت محتوا»ی عبارات بوده است، فرقی ندارد آن اصل را به محتوای معنایی برگردانیم یا به محتوای مدلولی؛ زیرا در دیدگاه فرگه هر دو قسم از محتوا عینیت دارند.

کلیدواژه ها

فرگه، اصل متن، محتوا، مدلول، معنا.