معارف منطقی

احمد حمداللهی*

چکیده

فصل نهم درباره عبارت، از آثار منطقی مهم ارسطو است. نوشتار پیش رو کوشیده است تحلیل دقیق و جامعی از ساختار این فصل و موضوعات و مسائل اصلی و فرعی مطرح در آن به دست دهد. به باور بیشتر مفسران ارسطو، مسئله اصلی ارسطو در این فصل، نفی ضرورت رخدادهای آینده است. اما خوانش دقیق این فصل نشان می دهد که مسئله اصلی ارسطو در آن، تبیین و استوار کردن این مدعاست که «از جفت گزاره های سلبی و ایجابی فردیِ ناظر به آینده، ضروری نیست که یکی صادق و دیگری کاذب باشد» و مسئله ضرورت یا عدم ضرورت رخدادهای آینده، نیز برخی مسائل مهم دیگر، در ضمن تبیین این مدعا و به تبع آن مطرح شده اند. بخش عمده ای از سخنان ارسطو در این فصل به استدلال وی برای استوار کردن این مدعا اختصاص یافته است که در متن این نوشتار تحلیل و صورت بندی روشنی از این استدلال و مقدمات آن به دست داده ایم. شمار چشمگیری از مفسران ارسطو ادعا کرده اند وی با چنین دیدگاهی، اصل تناقض را نقض کرده است. اما توجه به معنای دقیق سخن وی از یک سو و مفاد اصل تناقض از سوی دیگر، نشان می دهد که سخن او هرگز اصل تناقض را نقض نمی کند

کلیدواژه ها

ارسطو، درباره عبارت، گزاره های ناظر به آینده، اصل تناقض، صدق و کذب، ضرورت و امکان.