معارف منطقی

سیداحمد فقیه*

چکیده

ارائه تحلیل و تبیین درست از متصلات طوسی، به عنوان نماینده جریان متقدمان در منطق، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نوشتار پیش رو، نخست بیان می کند که اتفاقیِ مورد نظر طوسی، افزون بر صدق دوطرف، دارای اجزای محتمل الصدق و الکذب نیز می تواند باشد. سپس نشان می دهد که طوسی برای شرطی استصحابی، از باب جهات، اعتباری قائل نیست و ازاین رو سخن کسانی که پنداشته اند او در اساس الاقتباس با مسئله عکس مستوی موجبه لزومی با تردید برخورد کرده است، کاملاً ناموجه است.

بخش زیادی از این مقاله به شرح پیش فرض های محقق طوسی در تبیین شرایط مؤلفه های لزومی اختصاص یافته است. نتایج مهم برآمده، ما را به این حقیقت رهنمون می سازد که: اولاً، سور در متصله، اختصاص به لزومی حقیقی دارد؛ ثانیاً، موجبه کلی لزومی، مانع از لزومی حقیقی است که تالی آن در حالت ایجابی ضروری الصدق است؛ ثالثاً، تنها موضع کاربردی لزومی لفظی منطق طوسی، برهان خلف است.

پیام مهم دیگر این نوشتار، تفسیر سالبه لزومیه منطق طوسی به لزوم سلب است، نه سلب لزوم. این تفسیر ازآن رو مهم جلوه نموده که در منفصلات، تصویر سالبه منفصله به سلب انفصال است، نه انفصال سلب.