معارف منطقی

عاطفه رنجبر دارستانی*

محمود زراعت پیشه**

چکیده

علامه طباطبایی در جلد پنجم از کتاب المیزان، فصل کمابیش مفصلی درباره روش تفکر از دیدگاه قرآن دارد. ایشان در آغاز این بحث دفاع مفصلی از منطق کرده است که بسیار درخور نگرش است. علامه در این دفاعیه که ضمن طرح یازده اِشکال به منطق مطرح شده است، مدعی نوعی خودمتناقضی ازسوی مستشکل یا مستشکلان در نتیجه استفاده آنها از منطق است. ازآنجاکه بخشی از این ادعا به استفاده های صوری و ساختاری از منطق بازمی گردد و مشهور چنین است که مخالفان برجسته منطق در تاریخ اسلام، مخالفت صوری با منطق نداشته اند، این پرسش پیش می آید که خودمتناقضی صوری مورد ادعای علامه چگونه می تواند توجیه خود را بازیابد. در نوشتار پیش رو با تمرکز بر این پرسش، نشان خواهیم داد که ادعای خودمتناقضی صوری ازسوی علامه، تنها با توجه به ارتباط ناگزیر حملات مادی مخالفان منطق با مقوله اعتبار صورت استدلال ها، از یک سو و طرح نظریه تذکر، ازسوی دیگر، توجیه پذیر است.

کلیدواژه ها

المیزان فی تفسیر القرآن، علامه طباطبایی، منطق.