باورهای دینی باید مستند به معرفتی باشند که از حیث منطقی با روشی معتبر به دست آمده و از حیث درجه معرفت نیز به حد یقین برسند. اعتبار منطقی و حجّیت معرفت حاصل از برهان انباشتی که به کارگیری آن در مباحث عقیدتی در این دوران در حال گسترش است، تاکنون با دقت بررسی نشده و کسانی که از این برهان بهره می برند، اعتبار و حجّیت آن را پیش فرض گرفته اند. همچنین تاکنون ضابطه ای برای تقریر یک برهان انباشتی معتبر و منتج ارائه نشده است. ما در این پژوهش به روشی تحلیلی و بر مبنای منطق سنتی، نخست تقریری از این برهان به صورت یک قیاس منتج منطقی ارائه خواهیم داد و با تعیین شروطی سه گانه، مقدمات آن قیاس را اثبات کرده و نشان می دهیم که این برهان می تواند حداقل معرفت لازم برای افاده حجّیت در باورهای دینی - یعنی اطمینان و یقین روان شناختی- را نتیجه دهد.
باورهای دینی باید مستند به معرفتی باشند که از حیث منطقی با روشی معتبر به دست آمده و از حیث درجه معرفت نیز به حد یقین برسند. اعتبار منطقی و حجّیت معرفت حاصل از برهان انباشتی که به کارگیری آن در مباحث عقیدتی در این دوران در حال گسترش است، تاکنون با دقت بررسی نشده و کسانی که از این برهان بهره می برند، اعتبار و حجّیت آن را پیش فرض گرفته اند. همچنین تاکنون ضابطه ای برای تقریر یک برهان انباشتی معتبر و منتج ارائه نشده است. ما در این پژوهش به روشی تحلیلی و بر مبنای منطق سنتی، نخست تقریری از این برهان به صورت یک قیاس منتج منطقی ارائه خواهیم داد و با تعیین شروطی سه گانه، مقدمات آن قیاس را اثبات کرده و نشان می دهیم که این برهان می تواند حداقل معرفت لازم برای افاده حجّیت در باورهای دینی - یعنی اطمینان و یقین روان شناختی- را نتیجه دهد.
*. دانش پژوه کارشناسی ارشد فلسفه دین، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) amirshafieishz@gmail.com **. استادیار فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم (ع) asgharii51@gmail.com
تاریخ دریافت: 07/06/1400، تاریخ پذیرش: 06/09/1400.
