معارف منطقی

داود حیدری* 

چکیده
یکی از نوآوری های خونجی، استنتاج وی از قیاس شرطی ای است که جزء مشترک در آن، غیرتام است. خونجی با برشمردن ضروب منتج این گونه از قیاس های شرطی، برای اثبات انتاج هر کدام برهان هایی را اقامه می کند. ارموی با پذیرش روش خونجی، دسته بندی منسجم تری از ضروب منتج و برهان های اثبات آن ها ارائه کرده است. بررسی روش خونجی در استنتاج از قیاس شرطی متصله که مقدمات آن در جزء غیرتام اشتراک دارند، نشان می دهد که: اولاً، اعتبار این قیاس مبتنی بر قیاسی است که مقدمات آن در جزء تام مشترک اند؛ ثانیاً، غلبه منطق حملی در نگاه آنان سبب شده است که نتوانند دستگاه منضبطی را برای منطق شرطی ارائه دهند و قیاس های اساسی و پایه دستگاه منطق شرطی را از سایر قیاس های شرطی بازشناسند؛ ازاین رو در شمارش قیاس های شرطی بدون آنکه قیاس های بسیط و پایه را معلوم سازند، صرفاً به تبیین برخی از ضروب قیاس های مرکب پرداخته اند؛ ثالثاً، منطق دانان مسلمان با بخش زیادی از قواعد منطقِ گزاره ای آشنا بوده و آن ها را به کار می برده اند.
کلیدواژه ها: جزء مشترک، جزء تام، جزء غیرتام، قضیه شرطی متصله، قیاس شرطی اقترانی.

*. استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی، رشته فلسفه و کلام اسلامی    dheidari4@gmail.com
    تاریخ دریافت مقاله: 09/10/1400، تاریخ پذیرش مقاله: 09/06/1401.