معارف منطقی

محمدباقر ملکیان سطح چهار حوزه علمیه قم.            mb.malekian@yahoo.com

  تاریخ دریافت: 08/12/1397  تاریخ پذیرش: 12/02/1398
چکیده
از دیرباز این مسئله ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده بود که چگونه یک پژوهشگر تجربی با مشاهدات محدودی - که بیانگر یکسانی چند پدیده طبیعی است - می تواند ادعا کند که قانونی کلی و تجربی را کشف کرده است.
اگر مشاهدات در قالب گزاره بیان شوند، گزاره های شخصی خواهند بود؛ درحالی که قانون همیشه در قالب گزاره ای کلی بیان می شود. با توجه به این نکته منطقی، این مسئله رخ می نماید که گذر از چند گزاره شخصی به یک گزاره کلی چه توجیه منطقی و معقولی دارد؟
درباره ارتباط مشاهدات جزئی با قوانین کلی تجربی، به ترتیب تاریخی، سه دیدگاه «اثبات گرایی»، «ابطال گرایی» و «تأییدگرایی» ارائه شده است.
در این نوشتار، به بررسی و نقد این سه دیدگاه خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که اثبات گرایان، این مسئله را از منظر معرفت شناسی می نگریسته اند؛ در حالی که ابطال گرایان و تاییدگرایان نتوانسته اند مسئله را از بُعد معرفت شناسانه حل کنند؛ بلکه از دید روش شناسی به موضوع پرداختند. بنابراین هیچ یک از اینها نتوانستند تبیین درست و کاملی در این باره ارائه کنند.

کلیدواژه ها
مشاهده، قضیه شخصیه، قضیه کلی حقیقی، قانون کلی تجربی، اثبات گرایی، ابطال گرایی، تأییدگرایی.