معارف منطقی

اهمیت شناخت عرض ذاتی در باب تعریف، برهان، و تبویب و شناخت علوم بر کسی پوشیده نیست، اما این که عرض ذاتی چیست از دیرباز تا هنوز مورد منازعه است. در منابع مختلف فلسفی و منطقی قدیم و معاصر، هر چند مطالب فراوانی برای تبیین و حل منازعه مذکور نگارش یافته است، اما در باره ریشه های آن که در سخنان ارسطو نهفته است توجه نشان داده نشده است. در این مقاله، با روش تحلیلی- انتقادی سعی شده است که نخست، دیدگاه ارسطو در این باره تبیین گردد، پس از آن اشکالات و چالش هایی که در برابر آن مطرح است بررسی شود. چکیده آن چه در این مقاله بیان شده این است که در سخنان ارسطو تعریفی برای عرض ذاتی وجود ندارد و سخنان مرتبط او با این مسئله را هر چند به دو صورت می توان تفسیر کرد. تفسیر متداول در میان دانشمندان مسلمان این است که از نظر ارسطو «عرض ذاتی محمولی است که موضوع در حد آن اخذ می شود». بر این تعریف دست کم سه اشکال مهم وارد است که تفسیر دوم، یعنی نظریه استحسانی بودن عرض ذاتی را تقویت می کند.