معارف منطقی

محمولات افزون بر این که یکی از ارکان قضیه هستند در استنتاج قیاسات نیز نقش مهم دارند. «محمولات جدلی» یکی از اقسام محمولات است. در این پژ وهش مسئله اصلی این است که «محمولات جدلی چگونه محمولاتی هستند؟» پاسخ به این مسئله مستلزم پاسخ به این مسائل است که «چگونه اصطلاح «محمولات جدلی» در دامنه ادبیات منطقی اسلامی به وجود آمد، و چگونه برخی از محمولات به این نام شناخته شدند؟» در این پژوهش به روش تحلیلی- استنتاجی نخست سیر تحول محمولات جدلی بررسی گردیده و آنگاه مصادیق و اقسام آن تبیین شده است. نتیجه به دست آمده این است که ابن سینا نخستین کسی است که بین محمولات در کتاب جدل و کتاب ایساغوجی تمایز چشمگیری ترسیم کرد و اصطلاح «محمولات جدلی» را به کار برد. از نظر او تعاریفی که فارابی و متقدمان از جنس، حد، خاصه، و نوع ارائه کرده اند همگی متناسب با کتاب جدل بوده و «محمولات جدلی» گفته می شوند و هر گاه در دسته بندی محمولات مساوی بودن خاصه با موضوع لحاظ نشود متناسب با کتاب ایساغوجی است.