معارف منطقی

احمد ابوترابی**

چکیده

تقسیم قضایا به حقیقیه و خارجیه از نوآوری های منطق دانان مسلمان است. این تقسیم در برهه ای از تاریخ منطق با انکار برخی از منطق دانان بزرگ روبه رو شد. خاستگاه این انکار، تفسیری از قضایای خارجیه بود که محقق طوسی ارائه داد. وی نفی قضایای خارجیه را به ابن سینا نیز نسبت داد. در نوشتار پیش رو، با بررسی تعاریف قضیه خارجیه و بازگشت به نخستین زمینه های بیان این تقسیم، به ویژه در آثار فارابی، نشان خواهیم داد که می توان تفسیر و تعریف دیگری از قضایای خارجیه ارائه کرد که افزون بر سازگاری با اصول و مبانی علم منطق، و بهره مند بودن از آثار منطقی و معرفت شناختی بیشتر، با مبانی ابن سینا نیز هماهنگ باشد. براساس تعریف و تفسیر برگزیده از قضایای خارجیه، این نوع قضیه با انواعی از قضایا در مباحث معرفت شناسی اسلامی مانند بدیهیات ثانویه (وجدانیات و محسوسات) و در فلسفه غرب با اموری مانند نسبت امور واقع در فلسفه هیوم، حقایق واقع (خارج) در لایبنیتس و قضایای ترکیبی پسین در کانت، قابل مقایسه است. براساس تفسیر برگزیده، قضایای خارجیه دارای احکام ویژه ای از حیث منشأ صدق و مقدار اعتبار در معرفت شناسی است که در این نوشته به آن ها نیز خواهیم پرداخت.

کلیدواژه ها

قضایای خارجیه، قضایای حقیقیه، قضایای مطلقه، قضایای وجودیه، قضایای کلی، قضایای شخصی.