معارف منطقی

چکیده

غرض از نگارش مقاله حاضر تأمل در آرای منطق دانان مسلمان در باب قیاس مقاومت است. قیاس مقاومت استدلالی است که بطلانِ قوی ترین مقدمة دلیل یک نظریه را نشان می دهد. قیاس مقاومت برای نخستین بار توسط ارسطو مطرح گردید و در منطق دوره اسلامی با فراز و فرودهایی روبه رو شد. قیاس مقاومت را می توان یکی از روش ها و فنون نقد دانست که با توجه به اهتمام اندیشمندانِ مسلمان به مقوله نقد، جایگاه آشکاری در برخی از کتب منطقی یافته است. هدف اصلی که در پژوهش حاضر دنبال می شود توجه به این نکته است که بسیاری از مسائل مربوط به حوزه روش شناسی، نزد اندیشمندانِ مسلمان مورد توجه جدی بوده اما این مباحث نه به صورت مستقل، بلکه در ضمنِ آثار منطقی طرح شده است. مقاله پیش رو مطالعه ای است موردپژوهانه با روی آوردی تاریخی که به معرفی مفهوم سازی منطق دانان از قیاس مقاومت می پردازد. و تحلیلی از جایگاه روش شناختی آن به عنوانِ نمونه ای از مسائل روش شناسی پیشینیان، ارائه می دهد. از رهگذرِ بازاندیشی و بازنگری در دیدگاه ها و اندیشه های اندیشمندانِ حوزه فرهنگ اسلامی می توان به بازسازی و بازتولیدِ الگوی علم شناسی اندیشمندان مسلمان دست یافت.

کلیدواژه ها

قیاس مقاومت، روش نقد، تفکر انتقادی، منطق دوره اسلامی، خواجه طوسی.